32 ساڵ پاش ڕاپەڕین دۆخی هەرێمی کوردستان و پەیوەندی لایەنە سیاسییەکان

لە بۆنە نیشتمانی و نەتەوەییەکاندا تەنانەت لە کارەساتە نەتەوەییەکانیشدا ڕێبەرانی لایەنە سیاسییەکان داوای یەکڕزی و تەبایی دەکەن لە ناو گەلی کورددا وەکو خۆیان دەڵێن تا دەستکەوتە گەورەکان لەدەستنەچن، بەڵام ئەوەی جێی سەرەنجە هەتا ئێستا تەنانەت لە یادکردنەوەی بۆنەکانیشدا هەر لایەنەو بە ڕوانینی سیاسیانەی خۆی پێناسەی بۆنەکان دەکات وەک ئەوەی، لە ڕاگەیاندراوی حیزبەکاندا بەدی دەکرێت بۆ 32 هەمین ساڵیادی ڕاپەڕین. یادی ڕاپەڕینی جەماوەری هەرێمی کوردستان کە لە ڕانیەوە دەستیپێکرد ئەم ساڵ لە کاتێکدایە ناکۆکییەکانی نێوان لایەنە سیاسییەکان بە تایبەتی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشمانی کوردستان هەتا دێت قوڵتر دەبێتەوە لەگەڵ ئەوەشدا هەردوولا باس لە یەکڕیزی و پاراستی "دەستکەوتەکانی" ڕاپەڕین دەکەن. مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پەیامێکیدا بەبۆنەی یادی ڕاپەڕینەوە کە لەلایەن بارەگای بارزانییەوە بڵاوکراوەتەو دەگەیەنێت " ڕاپەڕین لە سایەی ئیرادەی ئازادیخوازیی گەلی كوردستان و، قارەمانێتی پێشمەرگە و پلان و یەكڕیزیی لایەنەكانی ناو بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان هاتە دی و سەركەوتنی بەدەست هێنا. "   سەرۆکی پێشوی هەرێمی کوردستان لە پەیامەکەیدا دەشڵێت " قەوارەی هەرێمی كوردستان كە یەكێكە لە بەرهەمەكانی ڕاپەڕینی خەڵكی كوردستان، دەستكەوتێكی مێژوویی و گرانبەهای گەلی كوردستانە. ئەو دەستكەوتە دەبێ بپارێزرێ و بەهێز بكرێت و نابێ بە هیچ شێوەیەک كار بۆ لاوازكردن و بەلاڕێدابردنی ئەو بەها و ئامانجانە بكرێ كە گەلی كوردستان لەپێناویدا ڕاپەڕینی کرد." بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە وتارێکیدا لە دەڤەری ڕاپەڕین باسی لەوە کرد پاش 32 ساڵی ڕاپەڕین یەکێتی ڕازی نییە بەم دۆزخەی ئێستا و گوتی و داوای لێبوردنیشی کرد و گوتی " یەکێک لە هۆکارەکان کە من لێرەم ئەمڕۆ ئەوەیە داوای لێبووردنتان لێبکەم، لەو رۆژەوەی کە جەبار فەرمان، مام جەلال، کاک کۆسرەت و هێرۆخان نەخۆش کەوتن، وەکو پێویست شەڕمان بۆ ئێوە نەکردووە، کێشەی نێوخۆییمان هەبووە، بەڵام ئەو قۆناخەمان تێپەڕاند؛ ئەمڕۆ یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەهێزە، پەیوەندییەکانی باشن، بەتوانایە." بافڵ تاڵەبانی گوتیشی " بەڵێنتان پێدەدەم، هەموو هەوڵێکی خۆمان دەدەین تاوەکو یەکڕیزیی کوردستان بپارێزین؛ تا کوردستان یەکبخەینەوە؛ تا هەر چوار پارچەی کوردستان مافی خۆیان وەربگرن. دەتوانین رێز بگرین لە جەنابتان. دەتوانین رێز بگرین لە خوێنی شەهیدەکانمان." تاڵەبانی ڕایشیگەیاند " ئێمە نامانەوێت هەرێمی کوردستان دووبەش بکەین. هەرێم هی خۆمانە؛ هەرێم ئێمە دروستمان کرد، هەرێم ئێوە خوێنتان بۆ ڕشت." ئەم قسانەی تاڵەبانی لە کاتێکدا بوو کە هەفتەی ڕابردوو لە وتارێکیدا لە کۆڕبەندی هەولێر بەبێ ڕاستەوخۆ ناوهێنانی پارتی دیموکراتی کوردستان، بافڵ تاڵەبانی لە کۆڕبەندەکە باسی ئەوەی کرد کە گوایە لە هەولێر هێز دژ بە جێگری سەرۆک وەزیران قوباد تاڵەبانی برای بەکارهێندراوە، مووچەی دژە تیرۆری یەکێتی بڕدراوە و لە ناوچەی سلێمانی هێز بۆ لایەنی تر درووستدەکرێت. پێشتر یەکێتی ئەم بابەتانەی وروژاندووە بەڵام پارتی بە فەرمی وەڵامی نەداونەتەوە. کۆسرەت ڕەسوڵ، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندی یەکێتی لە یادی ڕاپەڕیندا لە بەیاننەمەیدا کە لە میدیای فەرمی یەکێتیدا بڵاوکراوەتەوە دەڵێت "ئەمڕۆ دوای تێپەڕبوونی 32 ساڵ بەسەر راپەڕینە جەماوەرییەکەی خەڵکی کوردستان، بەداخەوە دۆخی کوردستان بە قۆناغێکی هەستیارو مێژوویدا تێپەڕ دەبێت و پەیوەندی نێوان لایەنە سیاسییەکان لە ئاستی پێویستدا نییەو کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان چاویان لە خزمەتکردنی زیاترە،" داواش لە لایەنە سیاسییەکان دەکات کێشەکانیان چارەسەر بکەن و " چیتر کوردستان نەکەنە قوربانی بەرژەوەندی تەسکی حزبی و هەموو لایەک هەوڵ بدەن بۆ خزمەتکردنی خەڵکی خۆمان، ئەو خەڵکەی لەرۆژگارە خۆش و ناخۆشەکاندا پشتیوانمان بوونە." بزوتنەوەی گۆڕانیش لە ڕاگەیاندنێکی فەرمیدا بەبۆنەی یادی ڕەپەڕینەوە دەڵێت ڕاپەڕینەکەی کە " ئامانجەکانى بریتی بو لە دروستکردن و بەهێزکردنی دامەزراوە نیشتمانییەکان، بونی دەسەڵاتى دادوەرى سەربەخۆ و پەرلەمانێکی کارا بو، کە نوێنەرایەتى ڕاستەقینەى دەنگی هاونیشتمانیان بکات و چاودێر بێت بەسەر دەسەڵاتی جێبەجێکردنەوە، هاوکات حوکمڕانی هەرێم بنەماکانی یەکسانی و دادپەروەری گەشەپێبدات و خێر و بێرى هەرێم؛ دادپەروەرانە بخرێتە خزمەتى هاونیشتمانیان، ئازادیی ڕادەربڕین و خۆپیشاندان و ڕۆژنامەوانی بەرفران بێت و کەرامەتى مرۆڤ ڕێز لێگراوبێت، بەڵام بەداخەوە، تا ئەمرۆش بەهۆى سیاسیەتى هەڵە و نەبوونى ستراتیژى نیشتمانی؛ ئامانجانەکانی ڕاپەڕین بەلاڕێدا براون و ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان لە ئاستێکی خراپدا ماوەتەوە." جوڵانەوەی لە پەیامێکیدا کە لە ماڵپەڕیئێن ئاڕ تی بڵاوکراوەتەوە نەوەی نوێش پێی وایە نەک هەر هیچ لە ئامانجەکانی ڕاپەڕین نەتووەتە دەی بەڵکو " لە هەندێک ڕووەوە هاووڵاتیان خۆزگە بە پێش ڕاپەڕین دەخوازن." سەڵاحەدین بەهائەدین، ئەمینداری گشتی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان دەڵێت " ڕاپەڕین كارێكی مێژوویی گەورەی گەلەكەمان بوو، بەڵام بەداخەوە لەبیركراو بەلاڕێدابرا، ئەم تاوانەش لەئەستۆی هێزە حوكمڕانەكانی هەرێمدایە، بۆیە ئەركی خەڵكی ڕاپەڕیوی دڵسۆز ڕاگەیاندنی هەڵمەتی چاكسازی و ڕاستكردنەوەیە، نەك دڵساردی و بێ هیوایی، هەڵبژاردنی پەرلەمان ئەتوانێ وەڵام بێ ."   عەلی باپیر ڕابەری کۆمەڵی دادگەری لە وتارێکیدا بەبۆنەی یادی ڕاپەڕینەوە باس لە بێهیوایی خەڵک دەکات " پێم وایە جگە لە کەسانێکی مشەخۆری دەوری حوکمڕانان، هیچ کەس لاموجیمیی لەوەدا ناکات، کە خەڵک بە گشتیی هەست بە ڕەنجەڕۆیی و دەستخەڕۆیی و نائومێدییەکی قووڵ و بە ئازار دەکات و، زۆرێک لەوانەش کە پێشمەرگایەتیی و خەبات و فیداکارییان کردوە، پەشێمانیی دەردەبڕن، وەک لە چەند کتێب و یادداشتنامەیەکی وەک: (ئەو ڕۆژانەی نیشتیمان هی هەمووان بوو)، (بەخەونی گەورەوە کەوتینە ڕێ)، (ئەزموون و یاد)دا دەردەکەوێ!"   ڕاپەڕینە جەماوەرییەکەی مانگی سێ ساڵی 1991 دوابەدوای یەکەم شەڕی کەنداو بوو کە هەواپەیمانانی نێونەتەوەیی بە سەرکردایەتی ئەمەریکا لەشکری عێراقی لە وڵاتی کوەیتدا دەرکرد. دانیشتوانی کورد لە شار و چرۆچکەکانی هەرێمی کوردستاندا سودیان لە شکستەکەی سەدام حسێن وەرگرت و بڕیاری ڕاپەڕینیان دا دژ بە دەزگا سەرکوتکارەکانی ڕژێمە دیکتاتۆریەکەی سەدام حسێن. نزیکەی یەک ساڵ پاش ئەو ڕاپەڕینە جەماوەرییە، لە مانگی پێنجی ساڵی 1992 یەکەم هەڵژاردن لە هەرێمی کوردستان ئەنجام دراو و لە مانگی شەشی هەمان ساڵدا جەوهەر نامیق سالم وەکو یەکەم سەرۆکی پەرلەمان هەڵبژێردرا و فوئاد مەعسوم وەکو یەکەم سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان دەستنیشان کرا.