فوئاد رەوەند/ ئەرا توومارکردن ژیاننامەی د.زکیە ئیسماعیل حەقی میرزا (1929 - 2021) دامەزرێنەر یەکێتی گشتی ژنەیل کوردستان لە ساڵ 1952. لە 4/8/2014 لە هەولێر وەرد د. لەزگین ژالی) لە هۆتێل دیڤان لە هەولێر، و دویای بڕیگ لە گردەوبوینەیل، لە 11ی نیسان 2014، دکتۆر زەکیە، خوشکەگەی، دکتۆر نەدا، کوڕەگەی، و خوارزاگەی میوان من بوین لە ماڵەکەم لە هەولێر.
تواستم زەمینەیگ گونیاگ دویر لە نوقمبوین لە میژوو گوزەشتە دروس بکەم. ئەراوە وەپی وتم: تو یەکەم دویەت کورد بوید کە لە بەش یاسا وەرگریا لە شار بەغدا ئەویش وت: نەخێر وەرجە من ئامووزای دکتۆر حەبیب محمد کەریم لەی بەشە بویە، دویەت محمد باشقه وەڕیەوبەر گشتی وەزارەت ناوخۆی عراق، ئیجا لەناکاو خەنست و وت: لەو وەختە بیجگە لە جددی هویچیگ ترەک لەلی نەیم، دویای کەمیگ وت: لە ساڵ 1953 وەرگریام لە بەش یاسا.
من و باوگم چیایمنە سەردان کەسوکاریگ بیمار لە ناوچەی باب شێخ. باوگم خوازی من گورج بووم لە کاروبار کۆمەڵایەتی و هاوکاری کوردەیل لات و بیمار، و لە مەوقەی گلەوخواردنمان، لە یەکیگ لە کویچە تەنگەیل دەر ماڵیگ واز بوی و کەیوانوویگ لەلی هاتە دەر تا تەیشتیگ ئاو بڕشنێد، لەو سەردەمە ماڵەیل ئاویان وەدەیشت نەچیاد، هەناێ چەوی کەفتە باوگم وەناو خوەی چڕیەی، باوگم فرە تویڕە بوی و گام زوی نا، ئەراوە ژنە بیرەگە باڵم گرد و وت: وەخودا ئیسماعیل واز لە دویەتەد نیارم تا ناێدە ماڵەگەم، دی باوگم ناچار بوی وە قسەی بکەێد.
ماڵیگ گەورە داشتن، ئەراوە من و باوگم لەبان کەرەویتەیگ نیشت و ئەویش لەبان قالییگ لەبان زەوی نیشت، باوگم هەر تویڕە بوی، ئەراوە ژنەگە وەپیم وت: ئازیزم باوگد ناو من نادە قەی تو، من ناوم زەکیەس، باوگم وەوپەڕ تویڕەییەو وەپی وت: ئای زەکیە، ت من فرووشتید وەخاتر ئەبسکە (عەبسکە کوڵەناو عەباسە)، میمگە زەکیە تا گڕیگ بیدەنگ و شەرمدار بوی، ئیجا وت: ت تا هەفت ساڵ لەلای شێخەگەد بوید و م کردیدە قوربانی شێخ و گوما بوید، ڕاسە من دەزیوراند بویم. بەڵام خەڵک لەو وەختە وەتیان ت وەپەی شەریعەت ئیسلامی مردیدە، ئەراوە ناچار بویم شوی وە عەباس بکەم.
هەناێ من و باوگم لە ماڵەو کەفتیمنە بان جادە، وە باوگم وتم: لە کوو بوید؟ وت: من و محمد باشقەی کەسوکارم فەرمانبەر بویمنە له شار سلێمانی. لە ساڵ 1919 جویر چەکداریگ پەیوەندی وە شێخ مەحمود حەفید کردم و دویای شکست شووڕش خوەم وەدەس نەیام، لە یەکیگ لە ئاوایەیل شارباژێڕ برادەر فرەیگ لە لەلام بوی و لە ژیر دەس چەو ئەوان بویم لە ساڵ 1928 وە دڵیگ پڕ لە دووسی ئەرا بەغدا گلەو خواردم، بەڵام وەداخەو دەزویرانەگەم زەکیە شوی کردوێد، بڕیار دام بچمە بەش یاسا تا بتوەنم لە ری یاسا پشتگیری لە مافەیل نەتەوەی کورد بکەم. کوردایەتی ری من بوی، محمد باشقەیش و شیوەیگ ترەک کردەی، محمد باشقە تا ماوەیگ لە پیشەی مامووستایی مەن، و یەکەم کتاو پەروەردەیی وەزوان کوردی ئەرا مامووستایل چاپ کردوێد، هەرچەن لە شانشین عراق پەیوەندی وە وەزارەت ناوخۆ کرد، بەڵام لە دووسیی ئەرا نەتەوەی کوردی لە من کەمتر نەوی، هەر ئەو کەسە بوی کە مووڵەت فەرمی چاپکردن گۆڤار (کلاوێژ) دادە پارێزەر ئیبراهیم ئەحمەد، و دویەتەییش ئەرا بەش یاسا کلکرد.
دکتۆر زەکیە وتیش: من هەر ئیرنگە فامستم کە ئەڕا باوگم ریگری لەلیم نەکرد لە چگن وەڕی خەبات کوردی و ماف خوەنستن وەپیم دا، باوگم وت: زەکیەی دەزویرام لە سویکردنی راس بوی، کە چوین بزانید ئایا من زنییم یا مردمە، ئەویش هەفت ساڵ چەوەڕێ کرد، من تواستم چیرووک دووسی خەمناکمان وەخاتر نەتەوە نەمر بکەم.
پارێزەر ئیسماعیل حەقی میرزا یەکیگ بوی لە دامەزرێنەرەیل یانەی وەرزشی کورد فەیلی و مەکتەو کورد فەیلی بنەڕەتی و چەن دامەزراوەیگ ترەک کۆمەڵایەتی لە شار بەغدا. پشتگیری لە وەرگردن دویەتەیل کورد لە مەکتەو کرد، داوا لە ژنە دەوڵەمەنەیل کەسوکاری کردیاد هاوکاری یانەی (سەرکەوتن) کوردی لە شار بەغدا بکەن، وەیجویرە میژوو هاوچەرخ کورد پڕە لە ئەفسانەی شکۆمەن.