شەفەق نیوز/ کەسەیل فرەیگ لە جویراجویر ناوچەیل جەهان، دیاردەی نادیاریگ توومار کردن، کە دەنگ بەرزیگ لە ئاسمانەو تیەێد، و کەسیگ نیەزانێد ئی دەنگە هن چەس.
بڕیگ لێکۆڵینەوە کریاس، وەلێ هیمان نادیارە، و زانایەیل وتنە ئی دیاردە وەپی ئویشن (زەویلەرزەی ئاسمانی).
یە زیاتر لە 200 ساڵە ئی دیاردەی دەنگ ئاسمانی نادیارە لە گشت شوینەیل جەهانەو تیەێد، و هیمان زانایەیل ئاشکرای مدوو و بنچینەی ئی دەنگەیلە ئاشکرا نەکردنە.
هەمیشە (زەویلەرزەی ئاسمانی) جویر دەنگ رممەی تەقیان تیەێد، و جاروبار فرە قایمە کە توەنێد پەنجەرە و بینایل بلەرزنێد.
لە هندستان و کەناراو خوەرهەڵات ئەمریکا و دەریاچەیل بویچگی ، یابان، کەنداو فندی لە کەنەدا، بەشەیلیگ لە ئوسترالیا و بەلجیکا و ئوسکوتلاندا و ئیتالیا و ئایرلاندا ئی دەنگە توومار کریاس.
زانایەیل تەقەلا دان ئاشکرای سەرچەوەی ئی رممەیلە بکەن، و نووڕینیان پێشنیار کردن جویر تەقیان نەیزەک لەناو بەرگەی ئاسمانی، یا ڕاهێنان سەربازی، یا زریان و زەویلەرزەی دویر، وەلێ نووڕینیگ نییە کە وەڕاسیەو نشان سەرچەوەی بەێد.
وتنە دەنگ زەویلەرزەی ئاسمانی هەکاتی دەنگ هاژەس، یا تەقینەوەی بەرزە،
جەیمس فینیمۆر کوپەر نویسەر ئەمریکی لە چیرووک (تووپ وەبان دەریاچە) کە لە ساڵ 1850 نویسانەی، وت: دەنگی جویر دەنگ رممەی تووپ سەنگینە، کە لە یاسای سروشتی نیەکەێد، و دەنگەگەی قویلە و دویرە.
زانایەیل لە ساڵ 2013 دەسکردنە وەکارهاوردن داتایل زەویلەرزە لە گرووپ EarthScope Transportable Array (ESTA).
ESTA تووڕیگە کە زیاتر لە 400 ویستگەی زەویلەرزە لە گشت شوینەیل ئەمریکا هاناوی، ئاشکرای زەویلەرزە و گڕکانەیل و رمیان زەوی کەێد.
تیمیگ لە زانایەیل ۆامدی نۆرت کارۆلینا لە چابڵ هیڵ، داتایل ESTA وەگورەی داتایل خەوەری تەماشا کردن تا بزانن ئایا ئەو دەنگەیلە لە زەویلەرزە بوینە یا چە.
ئیلی بیرد وت: مەزەنە کەیمن دیاردەی کەشوهەوا بوود، و لە زەویلەرزە نەهاتیە.
زانایەیل مەزەنە کردن دەنگ نیمچە ئەسارەیل بوود هەنای دەێد لە بەرەکەی زەوی.
وتنیش؛ هاتێ رویداوەیل زەریا بوود، جویر شکیان شەپوولە گەورەیگ، یا دەنگ تریشقە لەناو زەریا بوود.
وەگەرد ئەوەیش؛ هیمان زانایەیل زەویلەرزە نیەتوەنن سەرچەوەی زەویلەرزەی ئاسمانی دیاری بکەن.