هەواڵی کوردستان ئێستا

سەرکردەیەکی دەوڵەتی یاسا ڕایدەگەیەنێت، ئەو ئاڵۆزییەی سوریای گرتووەتەوە مەترسی لەسەر کوردی عێراق و سوریا دروست دەکات، چونکە دۆزی کورد دۆزێکی هاوبەشە لەنێوان گروپە توندڕەوەکان و تورکیاو پێکەوە هەوڵی شکست هێنان بە پرۆژەی کوردی دەدەن. سەعد مەتڵەبی، سەرکردە لە دەوڵەتی یاسا، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،"ڕێکخراوە ئیسلامییەکان کورد بە لەمپەر دادەنێن لە بەردەم فراوانبوونی پرۆژەکانیاندا، تورکیاش لایەنگیرو هاوپەیمانی بەهێزیانە، بۆیە لە قۆناغی داهاتوودا فشار دەخەنە سەر کوردی سوریاو عێراق بۆ شکستهێنان بە پرۆژەی کوردی. دواتریش فشارەکان بۆ سەر عێراقیش زیاد دەکەن، چونکە عێراق و ئێران بە تەنها ماونەتەوە." دەشڵێت،"ئیسلامییە توندڕەوەکان مەترسی گەورەن لەسەر شیعە، چونکە هاندەری سونەی عێراق دەبن بۆ دابەشکردنی عێراق. هاتنە سەر دەسەڵاتی توندڕەوەکان لەسوریا وادەکات ئەو وڵاتە ببێتە هەناردەکاری تیرۆر." دەستەی تەحریر شام کە لە ریزی پێشەوەی ئەو گروپانە دادەنرێت کە ڕۆڵیان هەبوو لە ڕووخانی رژێمی ئەسەد، ناوی گروپەکەو سەرۆکەکەی لە لیستی تیرۆردایە، بەڵام ئەوان لە ئێستادا توندڕەوی ڕەتدەکەنەوەوبانگەشەی پاراستنی مافی کەمینەکان و دروستکردنی دەوڵەتی مەدەنی دەکەن. لەکاتێکدا ڕژێمی ئەسەد ڕووخاو هێزە ئیسلامییەکان جڵەوی دەسەڵاتیان لە سوریا گرتووەتە دەست کە بە نزیکایەتی تورکیا تۆمەتبار دەکرێن، ئەمەش ئەو مەترسییەی لای کوردانی سوریا دروستکردووە لە داهاتوودا ئەو گروپانە هێرشەکانیان بۆ ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە چڕ بکەنەوە. هەرچەندە هێزی نیشتمانی سوریا کە بە هێزێکی نزیک لە تورکیا هەژمارد دەکرێت شەڕیان لە دژی هەسەدە ڕاگەیاندووە، بەڵام هێشتا دەستەی تەحریر شام بە سەرۆکایەتی ئەحمەد شەرع بە فەرمی نەبووەتە بەشێک لەو شەڕە. ساڵەح موسلم، ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات ( پەیەدە)، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،"توندڕەوەکان لایەنگیری تورکیان و ئەجێندای تورکیا بۆ هێرشکردنە سەر ئێمە جێبەجێ دەکەن، بۆیە ئێستا هێرشمان دەکەنە سەر." دەشڵێت،"ئێمە پرۆژەمان بۆ سوریای داهاتوو هەیە، دەمانەوێت پێکەوەو بە برایەتی بژین." بەڕای چاودێرانی سیاسی، دوای ڕووخانی رژێمی ئەسەدو لاوازبوونی کاریگەرییەکانی لەسەر سوریاو لوبنان، ئێران هەوڵدەدات بەرەی پێشەوەی سەنگەرەکانی توندوتۆڵ بکات کە عێراقەو فشارەکانی لەسەر عێراق زیاتر چڕدەکاتەوە. چاودێران پێیانوایە، هەوڵەکانی ئێران بۆ فشارخستنە سەر عێراق هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە، بە تایبەت بەشێک لە میدیاکانی ئێران لە ئێستاوە هێرشیان بۆ سەر هەرێم دەستپێکردووەو هەرێم تۆمەتبار دەکەن بەوەی پابەند نەبووە بە داماڵینی حزبە کوردییە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئێران لەچەک. سەبارەت بە هەبوونی مەترسی لە سەر کوردستانی عێراق لە قۆناغەکانی داهاتوودا، ساڵەح موسلیم دەڵێت،"دۆسیەی کورد یەک پاکێجەو مەترسی هەیە، هەروەک چۆن توندڕەوەکان گرێدراوی یەکترین." هێشتا ئاڵۆزییەکانی سوریا کاریگەری راستەوخۆیان لەسەر ئاسایشی عێراق نەبووە، بەڵام هێزە عێراقییەکان ناوچە سنورییەکانی نێوان هەردوو وڵاتیان بە تەواوەتی کۆنترۆڵکردووە، ئەمەش لە پێناو ڕێگرتن لە پەڕینەوەی ئاڵۆزییەکان بۆ عێراق. ڕووبەری سنوری عێراق لەگەڵ سوریا زیاتر لە 600 کیلۆمەترە، هێزە عێراقییەکان بە شێکی زۆر لەو ڕووبەرە سنورییەیان بە دیواری کۆنکرێتی و تەلبەندکردن و خەندەقی پان و قوڵ و کامیرای گەرمی بینین کۆنترۆڵکردووە، ئەمە جگە لە بڵاوەپێکردنی هێزێکی زۆری سوپاو حەشدو پاسەوانی سنور. سەعد مەتڵەبی پێیوایە ئامانجی داهاتووی ڕۆژاوا لە قۆناغی داهاتوودا عێراق و ئێرانە، چونکە تەنها عێراق و ئێران ماونەتەوە کە لەگەڵ بەرەی ڕۆژئاوادا نین. مەتڵەبی وتی،"هەوڵەکان بەردەوام دەبن بۆ دابەشکردنی عێراق و سوریا بۆ دەوڵەتی بچووک بچووک، تا مەترسی لەسەر ئاسایشی ئیسرائیل نەهێڵرێت. هەرچەندە سونەکانی عێراق وانەیان لە ڕووداوەکانی ڕابردوو وەرگرتووە." بەشێک لە هێزە شیعەکان هاوڕای ئێران بوون بۆ پاڵپشتی کردنی ڕژێمی سوریا، بەڵام بەشێکی تری هێز و کەسایەتییە شیعەکانی عێراق دژی دەستوەردان بوون لە دۆخی سوریاو پاڵپشتی بێ لایەن بوونی عێراقیان دەکرد لەو شەڕەدا. سەرکردەکەی دەوڵەتی یاسا ڕەتیدەکاتەوە هێزە شیعەکانی عێراق ناکۆک و ناتەبا بن لەسەر ڕووداوەکانی سوریا، بەڵام دان بەوەشدا دەنێن ڕا جیایی هەبووە لەسەر پاڵپشتیکردنی ئەسەد، جەختیش دەکاتەوە ئەسەد سوریای بەجێهێشت و ئێستا گرنگ دوورخستنەوەی مەترسییە لەسەر عێراق. بەشداریکردنی عێراق و تێوەگلانی لە شەڕی نێوان ئیسرائیل و هێزە نزیکەکان لە ئێران ئەو دۆسیەیە بوو، بەردەوام مایەی ناکۆکی بوو لە نێوان سەرۆکوەزیرانی عێراق و میلیشیا شیعەکانی نزیک لە ئێران. سەعد مەتڵەبی دەڵێت،"ناکۆکی لە نێوان حکومەت و هێزە شیعەکان نییە، چونکە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لەلایەن حیزبەکانەوە پێکهێنراوە. هەرچەندە هەڵوێستی سەرۆکوەزیران نازانم، بەڵام وا دیارە دەیەوێت عێراق لە کێشەکان دوور بخاتەوەو ئەمەش کارێکی باشە."