هەواڵی کوردستان ئێستا

شەفەق نیوز/ رووژنامەی  "كونفرزيشن" ئوسترالیا بڵاوی کرد کە وەگەرد رمیان “مانگ شیعی” کە هیز و گرووپەیل لایەنگر ئیران دروسی کەن و باڵە چەکدارەیل عراق تا سوریا و حزبوڵای لوبنان هاناوی، تەران کەفتیەسە وەردەم راسییگ نوو و ریەیل جیاجیا، هەریەکەیان کە دەرئەنجامیگ هەرێمی و جیهانی دیرێد.

 دوبای ئەوەگ لە راپۆرتەگە باس لە میژوو پەیوەندییەیل ئیران وەرد سوریا کرد لە رووژەیل حافز ئەسەد سەرۆک وەرین سوریا و پاڵپشتی دیمەشق لە تەهران لە سەردەم جەنگ سەدام حسێن سەرۆک وەرین کۆمار  عراق و ناسانن سوریا وە کۆمار ئیسلامی ئیران جویر یەکەم وڵات عەرەبی ئەو کارە بکەێد، ئیجا بەشار ئەسەد لە ساڵ 2011 داوای هاوکاری سەربازی و لۆجستی و سیاسی لە ئیران کرد، وت: تەهران دەرفەت ئاڵشتکردن سوریا ئەرا وڵاتیگ سەرەکی لە چوارچیوەی "هیلال شیعی" وەکار هاورد.

 وەگورەی ئەو ڕاپۆرتە، کە ئاژانس شەفەق نیوز ئەڵگەردانی کرد ئی پیکهاتەی جیۆپۆلەتیکییە کە ئیران ناوی نا وە “میحوەر وەرخودان”، ئەرکیگ گەوهەری لە مقیەتیکردن دەسەڵات ئەسەد و پاڵپشتیکردن حزبولڵا و حەماس لە دژ ئیسرائیل و قایمکردن کاریگەریی “سوپای قودس” داشت.

 لە راپۆرتەگە وتیش: تەهران رێبازیگ ئاشتەوایی وەرانەور یاخیبویەیل سەرکەفتگ لە سوریا جیوەجی کرد، بەڵام ئایندەی ئی پەیوەندییە بەشیگ ئەوە خوازێد کە ئایا حکومەت نوو سوریا پشتیوانی لۆجستیی ئیران ئەرا حزبولڵا لە ری سووریاو قبوڵ کەێد یا ری وە وەردەوامی “سوپای قودس” دەێد کارەیلی دژەە ئیسرائیل جیوەجی بکەێد، وە نووڕین ئەوە کە لە ئەگەر تەران بزانێد کە ئی ئەگەریلە وەدویر زانن، "هاتێ پەنا ئەرا شیوانن سەقامگیری سوریا بوەێد، جویر ئەوەگ لە لوبنان لە هەشتایل سەدەی گوزەشتە و لە عراق دویای رمیان سەدام کرد".

 ئەگەریگ ترەک، وەگورەی ڕاپۆرتەگە، ئەوەسە کە ئیران کە لەلایەو “میحوەر وەرخودان” شکیاسەو، هاتێ تەقەلای بەرزکردن توانایلی بەێد ئەرا دروسکردن یۆرانیۆم، وەهویرهاوردن ئەوە کە ئیران وەرجەیە تەقەلای دروسکردن یۆرانیۆم زویترەو کردگە، یەیش ڕەخنەی لە نەتەوە یەکگرتگەیل و وڵاتەیل ئەوروپاو لەلی بویەو.

لە راپۆرتەگە دیاری کرد کە هاتێ ئیران لە وەرانوەر سەرۆکایەتیی دویەم ترەمپ چەوی لەبان پەرەپیدان چەک ئەتۆمی بوود، وە لەوەرچەوگردن ئەوە کە یە "تاکە ریگرییگ بوود لەنوای دەسدرویژی خوەرئاوا و ئیسرائیل".

 لە راپۆرتەگە وتیش  مەزەنەیل دەسنیشان ئەوە کەن کە ئیران لە ماوەی 13 ساڵ گوزەشتە لە ناوەین 30 تا 50 ملیار دۆلار بەرهەمهاوردن لە سوریا کردگە و ئیسە توەنێد ئەو جویرە پویلە لە تەقەلای دروسکردن یۆرانیۆم وەکار بارێد.

 وەهەر هاڵیگ، لە راپۆرتەگە هاتگە کە هەردوگ سیناریۆگە توەنن نادڵنیایی ناوچەگە زیاتر بکەن لە دەیشت کاریگەرییەیل 13 ساڵ گوزەشتە، چوینکە جەنگ ئەگەری لە سوریا لە ناوەین گروپە یاخیبویەیل و رویوەڕویبوین ئەتۆمی ناوەین ئیران و ئیسرائیل توەنێد ئارامی جیۆپۆلەتیکی هەرێمی و جیهانی زیاتر بشیونێد.

 رویکردن وەرەو چین

 لە راپۆرتەگە دیاری کەێد کە ئەگەر سێیەم ئەوەسە کە ئی رویداوەیلە هاتێ کاریگەری چین لە خوەرهەڵاتی ناوڕاس قایمتر بکەن، کە شی جینپینگ سەرۆک چین لە کانوون دویەم 2022 سەردان سعودیە کردگە، ئەرا ئەنجامدان لویتکەی ئەنجومەن هاوکاری چین و کەنداو، ئیجا لە شوبات 2023، ئیبراهیم ڕەئیسی سەرۆک کۆمار ئیران لەو وەختە سەردان پەکین کرد و تا مانگ ئازار 2023 چین سەرکەفت لە رەسین وە ڕێککەفتنیگ ئەرا کۆتاییهاوردن وە درزیگ دیپلۆماسی ناوەین سعودیە و ئیران.

 لە وەختیگ لە راپۆرتەگە باس ئەوە کریا کە سعودیە وەرجە هەر بەرهەمهاوردنیگ سعودی لە ئیران مەرج دانا کە تەهران دەس لە پاڵپشتیکردن  بریکارەیلی لە ناوچەگە هەڵگرێد، بەڵام دیاری کرد کە تەهران لە ژیر رووشنایی لەدەسدان تاکە هاوپەیمان عەرەبی خوەی کە سوریاس و بەش فرەیگ لە کاریگەرییەیلی، هاتێ تەقەلای سوودوەرگردن لەو وازبوینە بیەێد کە چین دەسوەپی کردگە، و تەقەلا دەێد پەیوەندییەیلی وەرد وڵاتەیل عەرەبی زیاتر قایم بکەێد.

دیاری کرد کە وەیجویرە توەنێد گرژییەیل هەرێمی کەمەو بکەێد وە کەمکردن لە نووڕین وڵاتەیل عەرەبی ئەرا ئەوەگ وە هەڕەشەی ئبرانی زانن، وتیش: یەیش ئاڵشتکاری گەورە لە سیاسەت دەیشت ئیران خوازێد، کە خواست ئیران ئەرا ناسەقامگیرکردن ناوچەگە لە ری “بریکارەیلی” و زویکردن لە  بەرنامەی یۆرانیۆم وەگەرد نزیکەوبوین وەرد وڵاتەیل عەرەبی نەگونجیاس.

ئەرا خوەرئاوا چەس؟

 لە ڕاپۆرتەگە باس ئەوە کرد کە ئایندە  هەرچە بشارێدەو، خوەرئاوا و وەتایبەت ئەمریکا کەفنە روی پرسیاریگ فرە گرنگ، کە ئەگەر دەرئەنجام پەسەنکریای لەیەکنزیککردن باێدە دی، یەیش بوودە مدوو بەرزەوبوین کاریگەری ئابووری و دیپلۆماسی چین لە ناوچەگە، هەمیش وڵات چین کەێدە هیزیگ پێشەنگی جیهانی، توانای رەفتارکردن وەرد گشت لایەنەیل دیرێد.

  لە ڕاپۆرتەگە هاتیش کە لەباوەت بانان وەتایبەت لە خوەرهەڵات ناوڕاس، فرە گرنگە واشنتۆن مکیسیگ ئەرا گشت لایەنەیل وە ئیرانەو بکەێد کە خاستر بوود لە مکیس چین، کە ترەمپ توەنێد  ئارامی لە خوەرهەڵات ناوڕاس وەدەس بارێد و کاریگەری چین کەمەو بکەێد، بەڵام دیارە ڕێبازیگ مامناوەند وەرانەور ئێران جیوەجی بکەێد و وە زبری وەرد هاوپەیمانە ئەوروپیەیلی کار بکەێد تا لە مەرجەیل ڕێککەفتن ئەتۆمی 2015 زنیەو بکەێد. 

 لە کۆتایی راپۆرتەگە هاتگە کە رمیان ئەسەد جویر کۆتایی هاوپەیمانییگ پەنج دەیەی ناوەین رژیم ئەسەد سوریا و رژیم ئیرانە، کە توەنێد وە ئاسانی ئیران و ئەو ناوچەیل جیهان بخەێدە شیوەیگ بیوینە لە نادڵنیایی لە ناوچەگە، کە رەوشیگ پڕ لە دەرفەت و رخداری دروس کەێد.

ئەڵگەردان: ئاژانس شەفەق نیوز