هەواڵی کوردستان ئێستا

شەفەق نیوز/ تیمیگ زانایەیل نیاز دیرن مانگ دەسکرد ئەمریکی ڤانگارد-1 ئەرا بان زەوی گلەو بیەن، کە کویەنترین مانگ دەسکردە کە هیمان لە بۆشایی ئاسمان مەنیە، دویای ئەوەگ گشت یەکەم مانگە دەسکردەیل سزیان، یەکەمیان مانگ دەسکرد سپۆتنیک سۆڤیەت بوی.

ڤانگارد 1 کوینترین مانگ دەسکردە کە لە مانگ ئازار ساڵ 1958ەو وە دەور زەوی گەردێد، ئی مانگ دەسکرد بویچگە کە لە پرتەقاڵیگ گەورەتر نییە، تەنیا نیشاندان توانەیل وەشیان بوی لە رووژەیل سەرەتای پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمان، ئمڕوو بویەسە گەنجینەیگ میژوویی و زانستی نرخدار.

ئەوەگ ئی ئەرکە ناوازە کەێد، ئەو سەختی تەکنیکییە وەرچەوە کە دیرێد، تیمیگ کۆمپانیای بووز ئالن هامیلتۆن کە کۆمپانیایگ راوێژکارییە، پلانیگ فرە قۆناغی پێشنیار کەن کە وە کلکردن کەشتییگ ئاسمانی دەسوەپی کەێد تا لە نزیکەو مانگ بوەشکنێد و رەوش دویای 65 ساڵ لە بۆشایی ئاسمان هەڵسەنگنێد، ئمجا ئۆپەراسیۆنیگ هویرد ئەنجام دەێد تا یان کەمکەم خولگەی خوەی داوەزێد جویر ئامادەکارییگ ئەرا گرۆنی، یا رەسینی ئەرا وێستگەی بۆشایی ئاسمانی ناودەوڵەتی وەرجە گلەوخواردنی ئەرا بان زەوی، وەگەرد ئەگەر وەکارهاوردن کەشتییە ئاسمانییە تایبەتەیل جویر ئەوانەگ لە سپەیس ئێکسەو هاتنە.

گرنگی زانستی ئی ئەرکە لەوەسە کە ڤانگارد-1 نوێنەرایەتی کەپسولیگ وەختانەی ناوازە کەێد کە نهێنی لە کاریگەری ژینگەی سەخت بۆشایی ئاسمان لەبان کەرەستە و تەکنەلۆژیا کوینەیل دیرێد.

وەشکین ئەو مانگە دەسکردە هیلێد بفامیمن کە چوین پێکهاتە ئەلیکترۆنی و میکانیکییەیل مانگە دەسکردەگە بەجەر هەڵاوسانی فرەی پلەی گەرمی و تیشگ گەردوونی و رویوەڕویبوین مایکرۆمیتیۆرۆیەیل کردیە لە ماوەی زیاتر لە شەش دەیە.

لە روی میژووییەو ئی مانگ دەسکردە بەهایگ ڕەمزی گەورەیگ دیرێد جویر تاکە چشتیگ مەنیەسەو لە سەرەتای سەردەم بۆشایی ئاسمان.

یەکەم مانگ دەسکرد کە ئەرا بۆشایی ئاسمان کلکریا، مانگ دەسکرد سۆڤیەت "سپۆتنیک" بوی، کە ماوەی سێ هەفتە کار کرد تا پاترییەیلی تەواو بوین، تا ماوەی دوو مانگ لە خولگەی زەوی مەن، ئمجا لە 4 کانوون دویەم 1958 کەفتە ناو بەرگەهەوای زەوی و لەورا سزیا.

زانایەیل وتن کە ئی ئەرکە بنەڕەتییە توەنێد ری بسازێد ئەرا پەرەپیدان تەکنەلۆژیای نوو لە بوارە گرنگەیل جویر لاوردن جیماگەیل بۆشایی ئاسمان، دروسکردن ماددە لە خولگە و تەنانەت گەردین وەدویای بۆشایی قویل.

هەرلیوا، وانە نرخدارەیل لە ئەندازیاری سیستەم گلەوداین تەنەیل بۆشایی ئاسمان دەێد کە هاتێ لە ئەرکەیل بانان ئەرا وەرگردن نموونە لە ئەسارە بویچگەیل یا تەنانەت لە مەریخەو فرە گرنگ بوود.

جی باسە کە مانگە دەسکردەیل سەرەتای سۆڤیەت سپۆتنیک و ئەمریکن ئێکسپلۆرەر-1 لە ماوەی چەن مانگیگ یا ساڵیگ لەناوچگن لەوەر گەردین وەردەوام لە خولگەی نزم زەوی.

بەڵام ڤانگارد-1 کە لە خولگەیگ وەشیوەی خا وەبەرز باڵ گرێد، لەوەر سروشت خولگەی خوەی و دویرییەگەی لە هاز کیشکردن زەوی لەی چارەنویسە ڕزگاری بوی.